ТАЪСИРИ МУТТАҚОБИЛАИ ОФТОБ БА ЗАМИН ВА БА ҲАЁТИ ИНСОНӢ

ТАЪСИРИ  МУТТАҚОБИЛАИ  ОФТОБ БА  ЗАМИН ВА БА ҲАЁТИ ИНСОНӢ

Таҳияи ходими илмии Институти астрофизикаи АМИТ

Хуҷаназаров Ҳ.Ф.

 Таърихи пайдоиши доғҳои сатҳи Офтоб

Акси гуруҳи доғҳо дар сатҳи Офтоб дар рӯзи равшан. Акс бо ёрии дастгоҳи кайҳонии Hinod 13 –уми декабри соли 2006 расм гирифта шудааст.

Аввалин маълумотҳо дар бораи доғҳои сатҳи Офтоб ба мушоҳидаҳои 800 солаи пеш аз миллод дар Хитой  рост меояд. Расми аввалини доғҳои Офтоб соли 1128 дар хроники Иоанна Вустерского оварда шудааст.

Доғи офтобӣ: муҳити сиёҳ дар сатҳи Офтоб, ки ҳарораташ тақрибан ба 1500 К паст мешавад. Дар сатҳи Офтоб бо ёрии асбобҳои оптики, ҳангоми калон будани доғ бо чашми оддӣ дар намуди доғи сиёҳ мушоҳида карда мешавад. Доғҳои офтобӣ дар натиҷаи баромади майдони магнитии пурқувват ба қабати фотосфера пайдо мешавад. Миқдори доғҳо дар сатҳи Офтоб (ба адади Волф алоқаманд аст) яке аз нишондиҳандаи асосии фаъолнокии офтобӣ ба ҳисоб меравад. Дар ситораҳои хунуктар (класс К) доғҳои андозаашон калонтар назар ба Офтоб мушоҳида мешавад. Замоне, ки миқдори доғҳо зиёд меафзоянд- максимуми фаъолияти Офтоб ва солҳое, ки доғҳо нест ва ё кам  мешаванд, минимуми фаъолияти Офтоб меноман.

         Майдони пурзӯри магнитӣ ҳаракати конвективии гази тафсонро, ки сабаби интиқоли энергия аз қаъри Офтоб ба сатҳ мебошад, суст мекунад. Аз ин сабаб, газ дар доғ хунук шуда, ҳарорат ба 4 - 5 ҳазор дараҷа мерасад. Аз тарафи дигар, энергия пурра нигоҳ дошта мешавад ва ин сабаби дар атрофи доғҳо пайдо шудани машъалҳо мегардад. (Машъалҳо ташкилаҳои нисбатан устувор буда, майдони зиёди фотосфериро ишғол намуда, ҳафтаҳо, ҳатто моҳҳо бетағир вуҷуд дошта метавонад. Онҳо дар атрофи доғҳо ҷой гирифта, аз онҳо пештар пайдо шуда, дертар нест мешаванд.) Ҳарорат дар машъалҳо то 8000 К мерасад ва ин сабаби  равшатар шудани он мегардад. Доғи алоҳида ба намуди ковокии хурд пайдо мешавад ва баъд аз чанд рӯз ба доғи калони сарҳаднок табдил меёбад, ки андозааш то даҳҳо ҳазор километр  мерасад. Дар ин ҳолат шиддатнокии майдони магнитӣ афзуда, дар маркази доғ то ҳазорҳо эрстед мерасад. Дурахшонии қисми марказии доғ нисбат ба дурахшонии фотосфера тақрибан даҳ маротиба камтар аст. Дар асоси қонуни Стефан - Болтсман чунин маъно ба вуҷуд меояд, ки ҳарорати доғ нисбат ба ҳарорати фотосфера 2000 - 2500 К пастар аст.  

         Андозаи гуруҳи доғҳо бо масоҳати он, ва миқдори доғҳои ба ин гуруҳ дохил шуда нисбати масоҳати умумиашон ҳисоб карда мешавад. Доғи андозааш аз ҳама калонтарин дар давоми тамоми мушоҳидаҳо аз соли 1874 то соли 2012 дар гуруҳи №1488603 (зичи Гринвич) дар сатҳи Офтоб пайдошуда 30 – уми марти соли 1947 дар максимуми 18 – уми дари 11 – солаи хуруҷи офтобӣ ба қайд гирифта шудааст. 8 – апрел андозаи умумиаш ба 1,87 * 10¹⁰  км²  баробар шуд, ки назар ба андозаи Замин 36 маротиба калон аст. Ҳангоми ба қимати максимум расидани ин гуруҳ зиёда аз 170 доғҳои алоҳида иборат буд.

Акси доғҳои сатҳи Офтоб, ки 19 – 20 феврали соли 2013 пайдо шуда.

Хурӯҷи Офтоб

Хурӯҷ яке аз нишонаҳои бузургии фаъолнокии Офтоб аст, дар байни доғҳои инкишофёбанда, хусусан дар наздикии сарҳади байни қутбҳои майдони магнитии азим ҳосил мешавад. Дар натиҷаи хурӯҷ интенсивяти нурҳои дидашаванда, ултрабунафш, ренгенӣ, радиомавҷҳо ва ҳатто гаммаафканишотҳо якчанд дақиқа мунтазам паст шудан мегиранд. Ғайр аз ин, дар ин ҳаракати шадиди газҳо, афкандани абрҳои плазмавӣ ҷой доранд.

         Дар натиҷаи чунин ҳодисаҳо миқдори калони энергия хориҷ мешавад, ки он ба 10²⁸ - 10³² эрг ё 10²¹ - 10²⁵ Ҷ баробар аст. Бо сабаби таъсири байниҳамдигарии майдони магнитӣ ва плазма қисми зиёди энергияи майдони магнитӣ ба гармӣ табдил меёбад. Он ҳарорати газро то даҳҳо миллион дараҷа расонида, абрҳои алоҳидаи плазмавиро пуршитоб мегардонад. Ҳамзамон метавонад ба зарраҳои алоҳида таъсир намуда, онҳоро пуршитобу дорои энергияи баланд гардонад. Электронҳо дорои даҳҳо килоэлектронволт ва протонҳо соҳиби даҳҳо мегаэлектронволт мегарданд. Ҳарчанд энергияи онҳо нисбат ба энергияи нурҳои кайҳонии галактикӣ кам аст, аммо сели чунин нурҳои кайҳонии офтобӣ зиёд шуда, ба қабатҳои болоии атмосфераи Замин ва майдони магнитии он таъсири воқеӣ расонида метавонанд.

         Фаъолияти Офтоб аз маҷмӯи ба ҳам алоқаманди доғҳо, машъалҳо, афрӯзишҳо, протуберансҳо ва тоҷҳо иборат шуда, хусусияти хоси даврӣ дорад ва ин давр ба ҳисоби миёна 11 сол аст.

   Даври фаъолияти офтобӣ

    Реконструксияи хуруҷи офтобӣ дар тӯли 11000 сол.

Ҳанӯз дар асри 18 телескопҳои тавоноиашон ба қадри кифоя пайдо шуданд, астрономҳо диққати худро ба он ҷалб намуданд, ки миқдори доғҳои Офтоб дар сатҳи он бо қонуни даврӣ меафзоянд ва кам мешаванд. Ба ин ҳодиса номи даври фаъолияти офтобӣ ниҳоданд.

Даври фаъолияти офтобӣ ба пайдошавии доғҳо, хуруҷи Офтоб ва давомнокии пайдоиши онҳо алоқаманд мебошад. Як даври фаъолияти офтобӣ тақрибан ба 11 сол баробар аст. Дар вақти минимуми хуруҷи офтобӣ дар сатҳи Офтоб доғҳо хело кам ё ин, ки тамоман мушоҳида намешавад, ҳангоми максимуми хуруҷи офтобӣ бошад қимати доғҳо ба садҳо мерасад. Дар охири ҳар як давр қутби майдони магнитии офтобӣ ба самти муқобил иваз мешавад, бинобар ин даври 22 – сола гуем дурустар аст. Ошкор гардид, ки давомоти миёнаи онҳо 11 – сол аст (даври Швабе – Волф ). Баъдтар даврҳои давомнокиашон дарозтар кашф гардиданд: даври 22 – солаи Хейла, ки ба тағйироти қутбҳои майдони магнитии Офтоб алоқаманд мебошад, даври «асрӣ»-и Глейссберг  давомнокиааш 80 – 90 сол, инчунин даври 200 солаи Зюсса мавҷуд аст.  Тахмин мекунанд, ки даври давомнокиаш 2400 сола низ мавҷуд аст.

         Галилей солҳои 1610 – 1611 мушоҳидаҳои худро гузаронида аст ва аз  ҳамин давра сар карда ба қайдгирии доғҳои офтобӣ гоҳ гузаронида мешуд, гоҳ не, гоҳ аз нав барқарор карда мешуд. Соли 1843 астрономи ҳаваскор Генрих Швабе маълумотҳои миқдорашон кифоякунанда дар бораи мавҷудият ва идомаёбии флуктуатсияи миқдори доғҳои офтобӣ ҷамъ намуд. Швабе нишон дод миқдори доғҳо даври тағйир меёбанд, қиммати максималии худро дар давоми ҳар як 11 – сол соҳиб мешавад.

         Аввал ва охири даврро дар гузашта аз вақте, ки хуруҷи офтобӣ ба нуқтаи минимумаш мерасид меҳисобиданд. Ба воситаи методҳои муосир имконпазир гашт, ки тағирёбии қутби майдони магнитии офтобӣ муайян карда шавад, бинобар ин дар замони ҳозира аввали давр аз вақти тағирёбии қутби доғ ҳисоб карда мешавад. Рақамгузории даври фаъолияти офтобиро  Р.Волф пешниҳод кардааст. Даври аввал мувофиқи ин рақамгузори аз соли 1755 сар шудааст. Дар соли 2020 даври 25 – уми хуруҷи офтобӣ сар шуд.   

         Дар асри 20 асосгузори гелиобиология Алесандр Чижевский дар татқиқотҳои статистикӣ нишон дод, ки давраи фаъолияти хуруҷи Офтоб ба ҳодисаҳои Заминӣ тағирот дароварда басомади эпидемия ва эпизоития, миқдори обхезиҳо ва ба аксарияти касалиҳо таъсир мерасонад. Ба ақидаи доктори илми физика ва математика Барис Шерстюкова, доғҳои сатҳи Офтоб танҳо не балки гуруҳ – гуруҳ пайдо мешаванд.  Барои Муайян кардани адади Волф миқдори гуруҳи доғҳои яквақта дар сатҳи Офтоб бударо мегирем ва ба рақами 10 зарб мезанем, миқдори умумии доғҳои хамаи гуруҳҳо ҳосил мешавад.   

W =10g+ f 

Дар ин ҷо g - миқдори гуруҳҳо ва f - шумораи доғҳои сиёҳи Офтоб аст. 

Масалан, агар дар сатҳи Офтоб ду гурӯҳ - яке аз шаш ва дигаре аз чор доғ ва боз ҳафт доғи алоҳида ҷой дошта бошад, он гоҳ миқдори гурӯҳҳо g = 2+7=9, миқдори доғҳо f =6+4=17 ва адади Волф W=10*9+17=107

Ҷадвали 1: Миқдори  адади  Волф  аз соли 1996 то 2007.

Таъсири Офтоб ба иқлим

        То ҳол олимон ба хулосаи умумие наомадаанд, ки  чӣ гуна фаъолнокии офтобӣ ба иқлими Замин таъсир мерасонад. Фарзияҳои гуногуне вучуд дорад. Аз ҳама бештар дутои он маъмуланд. Якумаш ба он васл шудааст, ки тағирёбии иқлим бо тағирёбии сели умумии афканиши офтобӣ вобаста аст. Дуюмаш бо он фаҳмонида мешавад, ки таъсири тағирёбии миқдори абрноки дар атмосфераи Замин. Ин ҳодисаҳо дар байни астрономҳо як нофаҳмиеро ба вуҷуд овард. Кор дар он аст, даврҳои дарозмуддати «асрӣ» аз давраҳои хурди 11 – сола иборат аст. Даври 11 – сола бошад аз якчанд минимумҳо иборат аст. Дар илми муосир якчанд минимумҳо маълуманд ба монанди минимум Волфа (аввали асри 14 ), минимум Шперера (нимаи дуюми асри 25) ва минимум Маундера (нимаи дуюми асри 18).

         Татқиқотҳо нишон медиҳанд, ки дар вақти бештари минимумҳо ва максимумҳои хуруҷи офтобӣ дар Замин ходисаҳои табии ба монанди обхези, шамолҳои сахт, тағирёбии ҳарорат, рехтани барфу боронҳои зиёд рух медиҳад.

Атмосфераи Замин сохтори муракаб дорад яъне аз қабатҳо иборат аст. Трапосфера, Стратосфера, Мезосфера, Термосфера ва Экзосфера аз ҳамин ҳисоб ҳарорат дар қабатҳои гуногуни атмосфера ҳархела мебошад. Даври фаъолнокии офтобӣ ба иқлими Замин таъсири бевосита мерасонад. Дар байни солҳои 1650 – 1725 доғҳои сатҳи Офтоб тақрибан нест шуда буданд (минимум Маундера) даври офтобӣ гӯё аз байн рафта буд. Ин солҳо ба солҳои хунукии сахт дар давлатҳои Ғарб рост меояд. Барои муайян кардани таъсири 11 – солаи хуруҷи офтобӣ ба иқлими Замин дар мушаки кайҳони дастгоҳои махсусеро гузоштанд, ки ба воситаи ин дастгоҳ миқдори энергияи аз сатҳи Офтоб омадаро аз солҳои 1980 то соли 1989 чен мекарданд. Мушоҳидаҳо нишон доданд, ки ҳангоми зиёд шудани доғҳои сатҳи Офтоб  миқдори афканиши энергияи Офтоб кам мешавад. Яъне каму зиёдшавии миқдори энергияе, ки Офтоб хориҷ мекунад аз миқдори доғҳои сатҳаш вобаста аст.

                   

Таъсири плазмаи офтобӣ ба майдони магнитии Замин

         Ҳамаи ҷисмҳои ҳаракаткунанда дар худ энергияи кинетикиро доранд, ки аз масса вобаста аст. Энергияи кинетики бо зиёд шудани суръат меафзояд. Агар мо бо газ сару кор дошта бошем он гоҳ адади заррачаҳоро дар воҳиди ҳаҷм ( мисол 1 см³ ) ва суръати ҳаракати ин ҷисмро ба назар мегирем. Дар ин маврид мо бо зичии энергияи кинетиии гази мавҷудбуда сару кор мекунем. Дар ҳолати мо чунин газ ин плазмаи офтобӣ мебошад, ки қобиляти овардани фишор ба ҳар монеаи сади роҳаш баромадаро дорад. Чунин  монеъа  Замин  мебошад.

 

Дар лаҳзаҳои фаъолияти офтобӣ, хатҳяои қуввагии майдони магнитӣ дар абрҳои парони плазмаи офтобӣ,  ки дар Офтоб аз қисмҳои фаъоли он ибтидо гирифта буданд, дар аввал ҳолати «шахшуда» ё «карахшуда»- ро доранд.  Бо баробари аз Офтоб дур шудани ин гуна абрҳои плазмагӣ хатҳои қуввагӣ фавран «ёзида» мешаванд. Аз ин майдонҳои магнитии ёзидашуда туфонҳои магнитии байни сайёравӣ ба вуҷуд меоянд. Ин майдонҳои магнитӣ , ки аввал дар натиҷаи пайдоиши доғҳо ва афрӯхтаҳои офтобӣ пайдо шуда буданд, майдони магнитии Заминро, ки инсон ба таъсири он кайҳо мутобиқ шудааст, ба ҳолати ғалайёнӣ (ба ошуб) меорад. Гуфтан ба маврид аст, ки майдони магнитии бағалайёномада ба саломатии одамони лоғару носолим хусусан ба узвҳои хунгарди дил, фишори хун ва системаи асаби онҳо таъсири манфӣ мерасонад. Саволе ба миён меояд, ки чаро тағйиёбии майдони магнитии Замин маҳз ба ин узвҳо зараровар аст. Гап дар он аст, ки одам майдони хело хурди  биологӣ дорад. Дар айёми тӯфонҳои магнитӣ лаппиши майдони магнитии Заимн пурқувват гардида, майдони биологии одамро ба ғалайён ва ё ба ларзиш меорад, ки ин боиси бад шудани саломатии инсон мегардад. Фаъолияти офтобӣ инчунин ба биосфераи Замин таъсир бахшида, боиси баландшавии фишори атмосфера, рух додани раъду барқ  ва пайдоиши шамолҳои сахт, тағйирёбии ҳарорат, рехтани барфу боронҳои зиёд  мегардад.  

         Бойяд гуфт, ки зимистони соли 2005 дар натиҷаи андаке хуруҷ ёфтани фаъолияти офтобӣ ва пайдоиши тӯфонҳои магнитӣ боду ҳаво тадриҷан тағйир ёфта, бориши барфу боронҳои дарозмуддат ба миён омад ва он ҳодиса ба саломатии одамон низ таъсири бад расонида буд. Илми астрономия солҳои пеш тавре мазмун гирифта буд, ки гӯё он ба илми тиб ҳеҷ муносибате надорад. Вале аз гуфтаҳои боло маълум мегардад, ки он дар замони мо на танҳо ба фанҳои дақиқ, балки бо илми тиб ҳам робитаи зич дорад.

                    Таъсири хуруҷи офтобӣ ба қобиляти ақлии инсон

         Дар маҷаллаи «Илм ва дин» соли 1989 мақолае бо номи «Кай инсонҳои боистеъдод таваллуд мешаванд» руи чоп омад, ки муаллифи он      Е. Винлградова буд. Дар ин мақола Виноградова тарҷумаи ҳоли 757 нафар олимон ва ҷоизадорони Нобелро аз 61 кишвари руи Замин ҷамъ овард. Соли таваллуди онҳоро бо хуруҷи офтобӣ муқоиса кард. Маълум гашт, ки бештари онҳо дар солҳои ороми Офтоб таваллуд шудаанд. Хулосаи корашро Виноградова таҳлил карда худаш татқиқот гузаронид. Вай тарҷумаи ҳоли 389 нафар инсонҳои машҳурро ҷамъ оварда аз он ҷумла ҳукумфармойён ва золимонро. Вай соли таваллуди онҳоро бо солҳои хуруҷи баланду пасти Офтоб муқоиса кард, ва натиҷаи онро ба намуди диаграмма онро овард.

         Аз натиҷаи кораш маълум гашт, ки аксарияти он инсонҳои боистеъдод расомон, нависандагон, олимон, навозандагон ва духтурон дар солҳои оромии Офтоб яне солҳои хуруҷи пасти Офтоб ба дунё омадаанд. Аммо миқдори зиёди он инсонҳоеки дар таърихи инсоният онҳоро ҳамчун золимон ва ҳукумфармоён мешиносанд дар солҳои хуруҷи баланди офтоби ба дунё омадаанд.

        Диаграммаи таносуби соли таваллуд бо даври хуруҷи офтобӣ

Олимони машхур дар давраи оромии Офтоб таваллуд шуда.

              

    «Золимон» ва ҳукумфармойён дар байни инсонҳо дар солҳои хуруҷи баланди офтобӣ ба дунё омада.

    Таҷрибаи Виноградоваро мо метавонем ба дигар корҳо низ гузаронем аз он ҷумла муайян кардани миқдори ҷиняткори дар солҳои хуруҷи баланду пасти Офтоб, муайян кардани хатмкунандагони бобарори Донишгоҳамон дар солҳои ороми Офтоб ва ғайра. Мо ҳам низ чунин як таҷриба гузаронодем, яъне солҳои таваллуди 300 нафар астрономҳои машҳурро ҷам овардам ва ба солҳои хуруҷи пасту баланди офтобӣ муқоиса кардем ва соҳиби натиҷаи зерин шудем.

         Чуноне, ки аз диаграмма мебинем бештари астрономҳо дар солҳои хуруҷи пасти офтобӣ яне ҳангоми ором будуни Офтоб ба дунё меомадиянд.

                           Таъсири хуруҷи Офтоб ба кори олимон

         Як исботи дигаре, ки Офтоб қариб ба тамоми ҳодисаҳое, ки дар Замин руй медиҳад таъсир мерасонад, ин хулосаи профессори Чепмен мебошад. Профессир Чепмен бори дигар исбот намуд, ки хуруҷи Офтоб ба қабати биосфераи Замин, ба қобиляти ақлони ва фикронии инсонҳо ва инчунин ба дигар ҳодисаҳое, ки дар Замин руй медиҳанд таъсир мурасонад.

         Олими машҳури англис Сидней Чепмен ҳангоми қайд кардани ҳаштотсолагии худ ҳисоб кард, ки дар тӯли 58 соли корҳои илмиаш 450 кор оиди физикаи қабати болоии атмосфераи Офтоб руи чоп овардааст. Аз баски корҳои кардаи Чепмен дар тули панҷ даври фаъолияти офтобӣ рост меояд ӯ миқдори корҳои кардаашро бо даври фаъолияти офтобӣ муқоиса кард, ки ҷавобашро тариқи график овардааст.

Аз графики муқоиса кардаи профессор Чепмен мо метавонем чунин хулосабарори кунем. Якум ин, ки миқдори корҳои кардаи Чепман бо миқдори доғҳои сатҳи Офтоб якҷоя пасту баланд мешаванд. Дуюм ин, ки дар охири график дида мешавад, ки ҳангоми зиёд шудани доғҳо миқдори корҳоям зиёд шудааст, яъне дар ин ҷо сину сол дар қобиляти фикрони роҳи муҳимро намебозидааст.                     

                            Таъсири Офтоб ба ҳодисаҳои таърихи

         Раванди инкишофи фарҳанги ин ё он халқият ба солҳои хуруҷи пасту баланди Офтоб рост меояд. Як чизро бояд қайд кард, ки ҳангоми хуруҷи баланди офтобӣ дар Замин миқдори бемориҳо зиёд мешаванд аз он ҷумла одамони пиронсол ба касалиҳои  гуногун гирифтор мешаванд, лек ба ақидаи олимон  маҳз дар хуруҷи баланди офтобӣ миқдори корҳову ихтироотҳо зиёд мешаванд. Аммо мо дар инҷо фақат ба санаи пайдоиши ҳодисаҳои таърихи менигарем. Барои ин мо аз графики фарҳанг ва хуруҷи офтобӣ  аз китоби Э. Джилберг ва М. Каттерел "Тайны майя" истифода мебарем.

1. Максимум фарҳанги шумеров

2. Максимум фарҳанги пирамид

3.  Максимум фарҳанги Стоунхндж

4. Минимум фарҳанги Египтҳо

5. Минимум фарҳанги Гомеровской

8. Минимум фарҳанги элинской

9. Максимум Рим, пайдоиши христианҳо

10. Афтиши фарҳанги майя, пайдоиши Ислом

14-15. Тарақиёти илму техника ва фарҳанги муосир.

         Чуноне, ки аз график мебинем инкишоф ё аз байн равии ин ё он фарҳанг дар таърихи инкишофи сивилизатсия ба Отоб вобаста аст, ки он дар кадом ҳолат қарор дорад, яъне дар ҳолати оромаст ё ин ки дар ҳолати хуруҷ. Олимон ҳисобу  китоб карданд, ки дар тули таърихи тамоми инсоноят сар карда аз солҳои пеш аз милод то ҳол, дар ҳар як аср тақрибан нуҳ ҳодисаи таърихи ба қайд гирифта шудааст.

         А.Л Чужевский , Ю.В Мизун ва Ю.Г Мизун дар китоби худ "Тайна будушего" чунин гуфтаанд:

1. Ҳар як даври ҳодисаи таърихи умум хоҳ ҳарбиаст хоҳ ҷамъияти қимати миёнаашон тақрибан ба 11 сол рост меояд.

2. Дар бештари солҳои максималии ҳуруҷи офтобӣ ҳодисаҳои таърихи ором руй медиҳад. Дар солҳои минималии хуруҷи офтобӣ бошад ҳодисаҳои таърихии дар ҷушу хурушбуда, яъне ҳодисаҳои ҳарби рост меояд.

         А.Л Чужевский ҳисоб кард, ки дар тамоми даври фаъолияти офтобӣ сар карда аз соли 1610 то соли 1914 чи қадар ҳодисаҳо дар ҳар як даври хуруҷи офтобӣ рост меояд. Маълум гашт, ки зиёда аз нисфи ҳодисаҳои таърихи тақрибан 60 % ҳодисаҳо ба солҳои хуруҷи баланди офтобӣ, ки тақрибан 3 сол аз 11 сол тӯл мекашад рост меояд. Айнан ҳаминхел давомнокии 3 сол дар даври минимуми хуруҷи офтобӣ тақрибан 5 % ҳодисаҳо, 20 % ҳангоми хуруҷи баланд шудани Офтоб ва 15 % ҳангоми хуруҷи паст шудани Офтоб ҳодисаҳои таърихи руй медиҳанд.

                                            Хулоса

1.     Даври фаъолнокии доғҳои Офтоб ба иқлими Замин таъсири бевосита мерасонад. Ҳангоми аз сатҳи Офтоб партофтани энергияи зиёд дар Замин ҳодисаҳои табии ба монанди тӯфон, гирбод, обхези ва ғайраҳо рух медиҳад.

2.     Ҳосилнокии гандум низ аз даври фаъолнокии Офтоб вобаста аст.

3.     Фаъолнокии офтобӣ ба саломати одамони лоғару носолим хусусан ба узвҳои хунгарди дил, фишори хун ва системаи асаби онҳо таъсири манфӣ мерасонад.

4.     Бештари олимон ва мунаҷимони бузург дар вақти оромии Офтоб таваллуд шудаанд.

5.     Ҳаминтавр дигар ҳодисаҳое, ки дар Замин рух медиҳан ба монанди ҷинояткори, ҳосилнокии маҳсулот, офатҳои табии маълумот ҷамъ намуда бо хуруҷи офтобӣ муқоиса карда дар оянда метавонем пешгӯи  кунем.

                        Адабиётҳои истифодашуда:

1.     Раҳмонов А.А «Ҷирмҳои  системаи офтобӣ».  Душанбе с.2012

2.     Кононович Э.В., Мороз В.И.  Общий курс астрономии. М,2004, 544 c.

3.     Астрономия на крутых поворотах ХХ века (под редакцией Еремеевой А.И.). Дубна, из-во Феникс, 1997, 480 с.

4.     А.Д.Мартынов. Курс общей астрофизики, М., Наука, 1971.

5.     А.Д.Мартынов. Курс практической астрофизики, М., Наука, 1971.

6.     Маълумот аз сайтҳои интернетӣ.

7.     С.И Акасофу, С.Чепман. Солнечно - Земнайя Физика, Част 1 , Москва 1974

8.     С.И Акасофу, С.Чепман. Солнечно - Земнайя Физика, Част 2 , Москва 1974

9.     И.Г. Колчинский, А.А. Корсун, М.Г. Родригес "Астрономы" Науков думка, 1986